ترمه چگونه بافته می شود و روش ترمه بافی و دستگاه بافت ترمه

ترمه پارچه ارزشمندی است و اگر به صورت دستی بافته شود از ابریشم طبیعی، پشم و مقدار کمی نخ به دست می‌آید. اما ترمه‌های ماشینی از پلی‌استر و یا ابریشم مصنوعی بافته می‌شوند.

 به صورت کلی به دستگاه ‌هایی که به طور دستی با آن‌ها پارچه می‌بافند دستگاه "شعربافی" گفته می‌شود. دستگاه ترمه بافی هم چیزی است از همین خانواده.

وقتی ترمه های موجود از گذشته را که مورد بررسی قرار میدهیم متوجه میشویم که ترمه بافی بسیار کار پر زحمت و سختی به شمار می آید. زیرا که بافت آن با دستگاه بافت ترمه نیازمند صرف وقت و دقت بسیار زیادی بوده است. با دستگاه بافت ترمه چوبی در یک روز میشد 20 تا 25 سانتی متر بافت.

امروزه ترمه بافی بصورت ماﺷﻴنی و مدرن انجام میگردد . در سال 1809 با اختراع دستگاه تشکیل دهنده ژاکارد توسط شارل ماری مکانسین فرانسوی ، این صنعت که تا آن زمان به صورت دستی انجام می گرفت به صورت مکانیزه درآمد.

 در ماشین های بافندگی عملیاتی مانند : دفتین زدن – پودگذاری –تشکیل دهنه و غیره توسط نیروی مکانیکی انجام می شود. ولی چنانچه نخ روی ماسوره تمام شود کارگر باید ماشین را متوقف سازد و ماسوره پر را جایگزین ماسوره خالی کند.

همچنین کارگر باید به مجرد پاره شدن نخ پود یا نخ تار ماشین را متوقف کند تا از ایجاد عیوب مختلف در پارچه جلوگیری نماید.با این توضیح می توان نتیجه گرفت که ماشین های بافندگی سنتی احتیاج به کارگر زیادی دارد. در حقیقت در دورانی که کارخانجات بافندگی مجهز به ماشینهای اتوماتیک نبودند، هر ماشین نیاز به یک کارگر داشت. علاوه براین توقف ماشین جهت تعویض ماسوره سبب میشود تا راندمان ماشین به طور قابل ملاحظه ای کاهش یابد. این مسائل سبب شد که به مرور ماشین های بافندگی به مکانیزم هایی مجهز شود که عملیات فوق را به صورت اتوماتیک انجام داده باعث شوند یک کارگر بتواند با چند ماشین کار کند.

اتوماتیک شدن ماشین های بافندگی در اواخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم به کمال رسید. درحال حاضر استفاده از دستگاه های ژاکارد در ترمه بافی رواج یافته و گروه زیادی از بافندگان ترمه به آن اشتغال دارند .

ﺷﻴوهﻯ بافت ترمه سنتی

ترمه دستی در قدﻳم دو نفره بوده بافندهﺍﻯ که ﭘﺎﻳﻴﻦ بوده شماره ها را می گفته و کسی که بالا نشسته بود گوشواره را میﻛﺸﻴد.

در دستگاهی که در زندان اسکندر قرار دارد آقای ملک ثابت” گوشواره کش” را حذف کرده‚ و شماره ها را از بالا به ﭘﺎﻳﻴﻦ آورده است و دستگاه ﻳک نفره شده است. اﻳشان اﻳن کار را ﭘﻴشرفت می داند.

 بافندهﺍﻯ که در ﭘﺎﻳﻴﻦ بوده شماره ها را می خوانده شخصی که بالا بوده و به آن” جاکار” گفته می شده‚ شماره ها را می ﻛﺸﻴده. مثل ۹‚۲۸ ‚۵‚۱۰ وقتی شماره ها را می ﻛﺸﻴده‚ بافندهﺍﻯ که ﭘﺎﻳﻴﻦ بوده ماکو را می انداخته و پود را می ﻛﺸﻴده سپس با فشار دﻓﺘﻴﻦ روی کار پود کوﻴده می شود. دﻓﺘﻴﻦ کار را محکم می کند.

بعد برای پود دوم دوباره ﻳک سری شماره را می خواند. بعضی شماره ها سر جای خود می ماند و بعضی دﻳگر ﻛﺸﻴده می شود. سپس ماکو را انداخته و پود دوم را می کشد.بعد از اﻳن کار همهﻯ شماره ها را در می آورد و به ﻫﻤﻴﻦ منوال کار ادامه می ﻳابد.

اجزای دستگاه ترمه سنتی و کار آنها

نخ هاﻳﻲ که به گوشواره ها وصل است درپشت کار به نخ های نارنجی رنگی وصل است که به آنها” زه” گفته می شود. در ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻳن نخ ها ﻣﻴله هاﻳﻲ را می ﺑﻴﻨﻴﻢ آنهاﻳﻲ که صورتی رنگ است که به آنهاﻧﻴز” زه” می گوﻳند که در ترمه های ماﺷﻴنی ﻧﻴز وجود دارد.

ﻣﻴله هاﻳﻲ که در ﭘﺎﻳﻴﻦ کار آوﻳزان است” وزنه” نام دارد. ﻣﻴله هاﻳﻲ کهﺑﻴن وزنه و زه قرار دارد” گرت” ناﻣﻴده می شود. در وسط ﻣﻴله ی گرت سوراخی است که نخ ها از آن عبور می کنند وقتی که شماره ها را می ﻛﺸﻴﻢ می خوﺍﻫﻴﻢ که دهانه ی  کار باز شود و ماکو رد شود و نقش اﻳجاد شود.

برای انکه نخ سفت گرفته شود و شل  نباشد وزنه آوﻳزان میﻛﻨﻴﻢ هر وزنه ۷۰ گرم است.   در عکس بالا زه، گرت، وزنه و دﻓﺘﻴﻦ دﻳده میشود

بعد” نی پشت کار” قرار دارد.وﻅﻴﻔﻪ ی اﻳن نی ها ضربدری کردن نخ ها است.  نخ هااز گرت صاف ﺑﻴرون می آﻳد تا به نی برسد٫ تا نی بعدی بعد از اﻳن نی٫ نخ ها ضربدر می شوند اﻳن دو تا نی وسط فاخته برای اﻳن است که نخ هاﻳﻲ که پاره می شوند را در راستای خودش ببرﻳم توی گرت.به اﻳن نی ها “صاف ﮔﻴر” ﻧﻴز گفته می شود.

نی ها، صاف ﮔﻴﺮ، ﻣﻨﺠﻨﻴق وچله ﭘﻴﭻ دراﻳﻦ عکس مشاهده می شود.

پس از نی” ﻣﻨﺠﻨﻴق قرار دارد روی ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ قرقره هاﻳﻲ است نخ ها روی اﻳﻦ قرقره می چرخند در دستگاه ترمه ی قدﻳمی قرقره چوبی بوده اما در اﻳﻦ دستگاه آقای ملک ثابت آنها را فلزی کرده .نخ ها از روی قرقره ها رد شده و به طرف ﭘﺎﻳﻴﻦ آوﻳزان است در ﭘﺎﻳﻴﻦ نخ ها روی چو بهاﻳﻲ که به آنها” چله ﭘﻴﭻ ” گفته می شود ﭘﻴﭽﻴﺪه شده زﻳر چله ﭘﻴﭻ ﻛﻴﺴﻪ هاﻳﻲ آوﻳزان است که با خاک پر شده که به آنها وزنه می گوﻳند ﻣﻴزان خاک درون ﻛﻴﺴﻪ بستگی به دهان کار دارد برای ﻣﻴزان شدن دهان کار که شل نباشد.

ﺷﻴﻮه ی چله کشی

بر روی زﻣﻴﻦ دستگاه چوبی قرار دارد.که به ان” چری” می گوﻳند.در زبان چله کشی” زری” می گوﻳند. روی اﻳﻦ دستگاه ﻣﻴﻠﻪ هاﻳﻲ قرار دارد.تعداد اﻳﻦ ﻣﻴﻠﻪ ها بستگی دارد به اﻳنکه چقدر خواسته باﺷﻴﻢ.

به دﻳﻮار روبرو ﻧﻴز دو چوب عمودی به فاصله ۵ متر زده شده که روی اﻳﻦچوبها ﻧﻴز ﻣﻴﻠﻪ هاﻳﻲ قرار دارد.ماسوره را روی ﻳکی از ﻣﻴﻠﻪ ها بار می گذارﻳﻢ. نخ ماسوره را ﻛﺸﻴﺪه تا به ﻳکی از چوب های روی دﻳﻮار برﺳﻴﻢ. نخ را دور ﻳکی از ﻣﻴﻠﻪ ها پیچیده ومی ﻛﺸﻴﻢ می روﻳﻢ تا به ﻣﻴﻠﻪ ی بعد برﺳﻴﻢ به هر ﻳکی صد تا می زﻧﻴﻢ.

تعداد ﻣﻴﻠﻪ ها بستگی به تعداد نخ دارد.متراژ هر چقدر خواﺳﺘﻴﻢ ١٠٠ متر ۱۲۰ متر می اندازﻳﻢ روی ﻣﻴﻠﻪ.چله کشی را که انجام دادﻳﻢ دور دست می ﭘﻴﭽﺎﻧﻴﻢ و می اورﻳﻢ توی زه قرار می دﻫﻴﻢ.چله ترمه مشکی است.

هنر آنلاین

ترمه خجسته

ترمه قیطران